Gekrast alfabet
In verschillende musea worden stukjes hout, bot of steen bewaard met daarop een groepje krassen. Die geheimzinnige krassen zijn er niet door gebruik ingesleten. Ze zijn met een scherp voorwerp door mensen gemaakt. Het zijn de tekens van het runenalfabet.
Het runenschrift is heel oud. De runen werden vooral door de mensen in Scandinavië en Noord-Europa gebruikt, maar je vindt ze door heel Europa. De verschillende runen-alfabetten ontwikkelden zich in de verschillende landen min of meer los van elkaar.
In Zweden en Denemarken zijn runen ingekrast op grote stenen die in de openlucht staan. Je vindt ze ook op kleine voorwerpen, zoals stukjes hout, metaal en ander materiaal. Het is vrij ingewikkeld om de runen te begrijpen, omdat de taal waarin ze zijn geschreven niet meer bestaat. Vaak gaat het om een vorm van oud Germaans.
Runen werden vrij lang gebruikt. Het eerste voorwerp met runen erop, een kam, stamt uit het jaar 160 van onze jaartelling. Runen werden gebruikt tot ongeveer 1500.
Hoewel er mensen zijn die denken dat runen alleen werden gebruikt voor allerlei magische bezweringen, weten we vrij zeker dat ze ook voor allerlei alledaagse zaken werden gebruikt, bijvoorbeeld als aanduiding dat iets eigendom van iemand was. Het schrijven van runen was niet voor iedereen weggelegd. De mensen die het runenschrift konden lezen en schrijven werden “runenmeesters” genoemd. Wij plaatsen de runen in het tijdvenster van monniken en ridders, maar ze kwamen al iets eerder en ook iets later voor.
Je kunt runen met eigen ogen zien in het Fries Museum, het Groninger Museum en in Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum.
Hieronder zie je de meest uitgebreide vorm van het runenalfabet, het zogenaamde FUTHARK. De letters bestaan uit rechte streepjes, omdat ze meestal in steen, hout, of been, gekrast werden. Het maken van mooie ronde lijnen was hierdoor niet goed mogelijk. Sommige tekens lijken een beetje op de letters die wij nu nog gebruiken, zoals de R, de I en de T.
Weet jij wat de runentekst hieronder betekent? Het is niet moeilijk, met behulp vande tekens hierboven kun je het vast snel oplossen.